به گزارش سینماپرس، اساساً انتشار ریز هزینه‌های مالی در هر سازمان و هر پروژه‌ای، یکی از اتفاقات جذاب برای مخاطبان، خبرنگاران و البته صاحبنظران به شمار می‌رود؛ موضوعی که البته خوشایند مدیران در هر مسندی نیست! آنچه می‌توان به عنوان مهمترین ثمره این فرآیند به آن اشاره کرد، جلوگیری از فسادی است که در هر حوزه‌ای گریزی از آن نیست.

سینما هم از این قاعده مستثنی نیست، همان عرصه پر زرق و برقی که جسته و گریخته خبرهایی از جابه‌جایی پول‌های کلان و گاهی غیرمشروع در آن به گوش می‌رسد و گاهی تب و تاب کنجکاوی درباره پشت‌پرده‌های این عرصه تا جایی بالا می‌گیرد که نخستین سوال خبرنگاران در نشست‌های خبری مدیران را به خود اختصاص می‌دهد.

یک مرور؛ سینمای ایران و حسرت شفافیت

حالا قریب به چهار دهه است که سینمای ایران شرایطی غبارآلود را تجربه می‌کند، وضعیتی که بر شایعات دامن می‌زند و گاه چنان عینیت پیدا می‌کند که خبرهایی رسمی از محاکمه متخلفان مالی در آن منتشر می‌شود، موضوعی که ضرورت شفافیت مالی در همه زیرمجموعه‌های فعال در این عرصه را عیان می‌کند تا یک حسرت و یک علامت سوال بزرگ در برابر پروژه‌ها و فعالیت‌های خرد و کلان آن نباشد.

در برهه‌هایی نبود امکانات و ابزارآلات لازم اجازه روشن کردن مسیر اقتصادی سیاست‌گذاری‌ها و پروژه‌های سینمایی را نمی‌داد، در این میان نهادها اهرم و بازوی اصلی تزریق بودجه بودند و بخش خصوصی توان لازم برای ورود به این عرصه را نداشت، مسیر تو در تویی که تنها منجر به شکل‌گیری ابهامات می‌شد تا هر یک با آن دیگری مراوداتی همراه با سوءتفاهم ضمنی و در جاهایی قطعی داشته باشد.

همه این‌ها اما یک نتیجه واضح داشت و آن مشخص نبودن گردش مالی این سینمایی بود که حالا بحث بر سرش زیاد است؛ این ابهام هم محدود به فرآیند تولید در بخش خصوصی و یا حتی پروژه‌های دولتی نبود و وضعیت تزریق بودجه از سوی نهادها و ارگان‌های متولی سامان‌دهی بخش‌های مختلف سینما را هم شامل می‌شد. در همه این سال‌ها فقدان گزارش‌های مالی روشن تبدیل به یک حسرت برای صاحب‌نظران شده بود تا مستند به داده‌های رسمی بتوانند عملکرد مالی مدیران سینمایی را زیر ذره‌بین ببرند و درباره تناسب میان هزینه‌ها و دستاوردها، آن‌ها را مورد پرسش قرار دهند.

در همین شرایط بود که طرح شعار «شفافیت مالی» تبدیل به یک روزنه امید در جغرافیای سینمای ایران شد.

یک یادآوری؛ شعاری که انتظامی فراموش نکرد

ارائه گزارش مالی و لیست هزینه‌کرد پروژه‌های مختلف اما از دستاوردهای حسین انتظامی رئیس سابق سازمان سینمایی محسوب می‌شود، همان موضوعی که او با شعارش روی کار آمد و در ادامه با آنکه نتوانست آن را به قله برساند و تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله داشت اما در بخش‌هایی به آن چهره‌ای عینی بخشید.

این مسئله را می‌شود در انتشار گاه به گاه گزارش‌های مالی مجموعه‌های تابع سازمان سینمایی در بازه‌های مختلف ریاست انتظامی دریافت. مهمترین خلأ شفافیت مالی در دوره انتظامی اما عدم پاسخگویی بود، یعنی با آنکه پس از انتشار گزارش‌ها ابهاماتی تازه متولد می‌شد اما انتظامی و مدیران زیر مجموعه سازمان سینمایی خود را چندان در مقام پاسخگویی نمی‌دیدند. با این حال اما به عنوان گام‌هایی ابتدایی در حوزه شفافیت مالی در سینما، آن هم پس از گذشت سی و اندی سال سکوت درباره موضوعات مالی، بسیاری را به استمرار این مسیر امیدوار می‌کرد.

از رهگذر اراده رئیس سابق سازمان سینمایی مبنی بر انتشار گزارش‌های پولی بود که حتی سایت این سازمان شمایلی جدید به خود گرفت و فرایندهای آن تغییر پیدا کرد. ساختار جدید این سایت علاوه بر شفاف‌سازی درباره مجوزهای ساخت و نمایش فیلم‌های سینمایی، قسمتی مختص عملکرد مالی دستگاه‌های مرتبط با سازمان سینمایی در دل خود داشت؛ سایت فعلی این سازمان هم یادگار همان دوران جدیت و اهتمام برای روشن کردن روندهای مالی است که البته در ابتدای سال جاری به دلیل حملات سایبری کارکرد بخش‌های مختلف آن متوقف شد.

بعد از مدتی اما فعالیت این سامانه به روال سابق بازگشت به جز یک بخش که همواره بخش جنجالی عملکرد زیرمجموعه‌های این سازمان بوده است؛ همان بخشی که هزینه‌هایشان را روشن می‌کرد؛ «شفافیت مالی»!

یک هشدار؛ خزاعی و مرگ تدریجی یک رؤیا!

با همه این روندها و بذرهای امیدی که در دوران مسئولیت حسین انتظامی کاشته شده بود اما به یکباره فرایند تحقق این رؤیا در سینمای ایران متوقف شد تا شفاف‌سازی به یک فرهنگ و رویه ثابت تبدیل نشود!

با آنکه پیش از این گزارش مالی انجمن سینمای جوانان ایران، بنیاد سینمایی فارابی، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، موزه سینما، گروه هنر و تجربه (که البته ماه‌هاست که تعطیل است!) و مؤسسه سینماشهر به طور مرتب اعلام و در سایت این مجموعه‌ها بارگذاری می‌شد و در اختیار رسانه‌ها هم قرار می‌گرفت اما حالا با مراجعه به سایت سازمان سینمایی با گزارش‌هایی از سال ۱۴۰۰ مواجه می‌شوید آن هم مربوط به ماه‌های پیش از روی کار آمدن محمد خزاعی رئیس فعلی سازمان سینمایی.

محمد خزاعی ۷ مهر ماه ۱۴۰۰ کرسی ریاست سازمان سینمایی را به‌دست آورد. گرچه او در صحبت‌هایش به شفافیت فرآیندهای نظارتی و سیاست‌های سینمایی اشاره کرده اما به نظر می‌رسد شفاف‌سازی مسائل مالی از اولویت‌های او به شمار نمی‌رود. او تاکنون در قبال شفاف‌سازی مالی سکوت اختیار کرده و پیگیری رسانه‌ها در انتشار لیست هزینه‌های زیرمجموعه‌های سازمان سینمایی تا به امروز بی‌نتیجه مانده است.

اگر سری به بخش «شفاف‌سازی» در سایت سازمان سینمایی بزنید متوجه می‌شوید آخرین به‌روز رسانی عملکرد مالی مؤسسه سینماشهر به چهار ماهه نخست سال ۱۴۰۰ برمی‌گردد، گزارش مالی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، موزه سینما و انجمن سینمای جوانان هم تنها تا پنج ماه اول سال ۱۴۰۰ روشن شده است که البته از میان این سه با مراجعه به سایت رسمی انجمن سینمای جوانان و با ورود به آخرین بخش شفاف‌سازی‌هایش با صفحه‌ای خالی مواجه می‌شوید!

سیدمهدی جوادی مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی هم با آنکه در خلال جشنواره فیلم فجر چهلم، رقم دقیق ساخت ۶ فیلم این نهاد و جزئیات حمایتش از این آثار را اعلام کرد اما هنوز گزارش رسمی از گردش مالی مجموعه تحت مدیریت خود منتشر نکرده و آخرین به‌روزرسانی فرآیندهای مالی این مجموعه هم مستند به خروجی سایت این بنیاد به یازده ماه سال ۹۹ باز می‌گردد.

سکوت سازمان سینمایی در حوزه شفافیت مالی در مجموعه‌های تابعش حالا باعث ایجاد نگرانی‌هایی شده است؛ نگرانی‌هایی که عدم موضعگیری صریح رئیس این سازمان هم بر آن دامن زده است. حالا باید دید در ماه‌های آینده آیا گزارشی رسمی از عملکرد مالی دستگاه‌های مرتبط با سازمان سینمایی در دوران مدیریت جدید منتشر می‌شود یا نه؟

*مهر